Son dönemlerde ülkemizde meydana gelen şiddetli sarsıntılar binlerce kişinin ölümüne neden olmuş ve derin bir travmaya neden olmuştur.
Depremden en çok etkilenenler arasında bu felaketi yaşayan, ailesini ve sevdiklerini kaybeden çocuklar oldu. Kaçınılmaz kayıplara uyum sağlamak, ölümle yaşamayı öğrenmek ve yaşama sevincini yeniden kazanarak yaşamı sürdürmek için yas sürecinde çocuklara mutlaka uygun ve gerekli destek verilmelidir.
Yetişkinler, çocukların bu zor günleri atlatmalarında değerli bir rol oynamaktadır. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikolojisi Bölümü’nden Pedagog Dr. Melda Alantar, ölen aile bireylerinin çocuklara nasıl anlatılacağı konusunda bilgi verdi.
Yetişkinler çocuklara ölümü açıklamakta zorlanıyor
Yaşanan olayların ortasında ölüm, çocuklar ve yetişkinler için kabullenmesi güç bir gerçektir. Ancak insan acı ve acı veren olaylarla baş etmeyi öğrenerek büyür ve olgunlaşır. Yas, yeni süreçlerin ve becerilerin kazanıldığı, farklı gelişim evrelerine ulaşılan çocukluk ve ergenlik döneminde yeniden gündeme gelebilir. Örneğin bir yaşında annesini kaybeden bir çocuk, dil gelişimi sonucunda duygularını sözle ifade etme dönemine geldiğinde ölüm olayını yeniden sorgulayabilir. Ergenlik döneminde, somut düşünebildiği bilişsel gelişim aşamasına geldiğinde, annesinin ölümüyle ağırlaşabilir. Yetişkinler, hayatın bir gün sona ereceği bilgisini çocuklara aktarmakta zorlanırlar. Ebeveynler, ölüm hakkında konuşarak çocuklarını üzeceklerini düşünüyorlar. Onları korumak istiyorlar. Ancak ölümün hayatın sonu olduğu ve ölenin geri dönmeyeceği çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır.
Ölüm haberi çocuklara kolay ve anlaşılır bir şekilde verilmelidir.
Her ailenin, ölen kişinin yakınlığı, kültürel maliyeti ve benimsenen inançları, çocuğun yaşı ve gelişim düzeyi ile şekillenen ölüm haberlerini iletmek için kendi prosedürleri vardır. Aşağıdaki ipuçları, ebeveynlere bu güçlü görevi yerine getirmede rehberlik edebilir:
• Ne olduğunu açıklamak için arkadaşlardan veya diğer akrabalardan daha hızlı davranarak önce çocuğunuza ulaşın.
• Haber vermek için sessiz bir yer seçin, sakin ve şefkatli olun.
• Çocuğunuzu kötü haberlere alıştırmaya başlayabilirsiniz. Örneğin, “Çok üzücü bir olay yaşandı. Deden öldü.” Telaffuz olabilir. Okul öncesi çocuğunuz için “Öldü” kelimesinin anlamını açıklamanız gerekir. “Ölü”, “artık yaşamıyor” şeklinde tanımlanabilir. Çocuğunuzla yaşamanın ne anlama geldiği hakkında konuşun. “Yaşadıkça nefes alır, yürür, konuşur, görür, işitirsin. Büyükbaban artık bunu yapamayacak.”
• “Ölüm”, “öldü”, “kanser” veya “kalbi durdu” gibi açık ve anlaşılır terimler kullanın.
“Artık aramızda değil”, “gitti”, “uykuya daldı” gibi belirsiz ve karmaşık kelimelerden kaçının. Özellikle uyku ile ilgili açıklamalarda bulunmayın. Bu durumda küçük çocuklar sevdiklerinin bir gün uyanacağını düşünürler. “Uzun ve bir daha uyanmamak üzere bir uykuya daldı” gibi tavırlar çocukları uykudan korkutabilir. Ayrıca ebeveynleri uyurken de huzursuz olurlar.
• Kolay gerçekleri anlatın, ankette ayrıntıların sorulmasına izin verin. Çocuğunuzun duygusal yansımalar yapmasına izin verin, “Bazı insanlar üzgün olduklarında ağlarlar, bazıları ise acı çektiklerinde tepkilerini göstermezler. Bu, ölen kişiyi sevmedikleri anlamına gelmez.”
• Çocuğunuza öldükten birkaç gün sonra neler olacağını anlatın. Ailenizin görüşleri, kültürel değerleri ve inançları doğrultusunda cenaze işlemleri, törenler ve defin işlemleri hakkında bilgi veriniz. Çocuğunuzu nerede olacağınız, nereye gideceğiniz, konutta kimlerin olacağı ve gelecekteki ziyaretçiler hakkında bilgilendirin.
• Çocuğunuza, hayatınızın yeniden düzene gireceğine dair inanç verin. Ona birkaç gün sonra okula dönmesini ve arkadaşlarını görmesini hatırlatın. Ailenin sevdikleri kişi olmadan normal hayatlarına devam edeceklerini açıklayın. Acılı zamanlarda sergilenen olumlu bakış açısı, çocuğun yas sürecinden güzel bir şekilde çıkmasını sağlar.
Çocuklara ölümle başa çıkmaları için yardım edilmelidir.
• Çocuğunuzla konuşun, onu dinleyin, destekleyin. Size birçok soru sorabilir. Sadece soruları tekrar tekrar cevaplarken sabırlı ve anlayışlı olun, çünkü sorular çocuğun hissettiği kafa karışıklığını ve belirsizliği gösterir, bu bir yumuşatma tekniğidir. Gerektiğinde “bilmiyorum” demekten korkmayın.
• Unutmayın, çocuğunuz sizin tepkilerinizi izler ve sizi taklit eder.
• Cenaze törenleri ve anma törenleri ölüm olayını kabul etmemizi sağlar. Aileden ve arkadaşlardan destek alıyoruz. Bu törenler çocuklar için de pek çok açıdan çok değerli ve faydalıdır. Çocuğun törene katılımı, olup bitenleri somutlaştırmaya yardımcı olur. Çocuğunuza törende neler olacağı hakkında ayrıntılı bilgi verdikten sonra katılıp katılmayacağını sorun. Cenazeye gitmeyi reddederse, onu bu bahse girmeye zorlamayın.
• Zorunlu olmadıkça çocuğunuzun yanından ayrılmayın.
• Bir an önce yemek yemek, çalışmak ve uyumak için saatleri belirleyerek normal günlük yaşam sisteminize dönün.
• Çocuklar duygularını ifade etmek için yardıma ihtiyaç duyarlar. Çocuğunuza merhum için fotoğraf çekme ve mektup yazma konusunda rehberlik edebilirsiniz.
• Ölen kişinin anısına ağaç dikme ve günlük oluşturma etkinliklerine yönlendirebilirsiniz.
• Ölümle ilgili kitaplar okumak faydalı olabilir.
• Ölümün okula bildirilmesi, sınıf öğretmeninin, ruhani danışmanın ve diğer öğrencilerin yardım ve desteği çocuğun yaralarının sarılmasında değerlidir.
Çocuklar yardıma ihtiyaçları olduğuna dair işaretler verirler.
Ebeveynler gerektiğinde uzman desteği almaktan kaçınmamalıdır. Çocukların yas tutma sürecinde yardıma ihtiyaç duyduklarına dair bazı uyarı işaretleri şunlardır:
• Kendilerinin veya ebeveynlerinin başına kötü şeyler geleceği korkusuyla okula gitmeyi reddetme,
• Doktor muayenesi sonucunda rastgele bir sorun olmamasına rağmen çocuğun ısrarlı şikayetleri, özellikle ölen kişinin hastalığına benzer sorunları vardır (Örneğin kalp krizi sonucu bir yakını ölen bir çocuk açıklanamayan bir rahatsızlıktan şikayetçidir. göğüs ağrısı),
• Ev, okul ve sosyal ortamlarda günlük aktiviteyi ve rutini engelleyecek düzeyde endişe ve kaygıları gözlemlemek ve emsal teşkil eden davranışlar sergilemek,
• Depresyon genellikle sevilen birinin ölümü veya boşanma gibi değerli kayıplardan sonra görülür. İçine kapanıklık, dikkat eksikliği, isteksizlik, uyku ve beslenme bozuklukları, ızdırap, sık ağlama gibi belirtiler yaklaşık 2 hafta boyunca her gün sergilenir.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
